آرزو یعنی اشتها، قوت جذب ملایم . انسان با آرزو همزاد است و با آرزو زندگی می­کند. شب هنگام به امید و آرزوی روزی سرشار از سعادت و موفقیت به بستر می­رود و صبح به امید طلوع دوباره خورشید و روزی توأم با سعادت از خواب برمی­خیزد.

انسان نمی­تواند از امید و آرزو و خواسته جدا باشد. آنچه ناپسند است و در آیات و روایات گوناگون ما را از آن نهی کرده­اند، داشتن آرزوی طولانی است؛ یعنی آرزوهایی که متناسب با میزان توانایی و استعداد و در محدوده قدرت ما و حتی عمر کوتاه ما نمی­باشد. چیزی که نکوهش شده آرزوهای غیرمعقول و غیرمنطقی و دور از دسترس است که معمولا جز غم و غصه و حسرت و غلطیدن به ورطه گمراهی و دور شدن از حدود شرع و چارچوب دین ثمری ندارد.

واضح است که اصل «آرزو» و «امید» نه تنها مذموم و نکوهیده نیست بلکه نقش بسیار مهمى در حرکت چرخ هاى زندگى و پیشرفت در جنبه هاى مادى و معنوى بشر دارد. آرزوهاى سازنده و بلند انسان را به سازندگى خویش دعوت مى کند و سبب تکامل و ترقى روحى او مى شود.

اگر آرزوها متوجه ارزش هاى والاى انسانى باشد و یا جنبه مردمى و اجتماعى پیدا کند و در مسیر تکامل و پیشرفت واقعى انسان ها و درجات کمال قرار گیرد و انسان را به تلاش و کوشش بیشتر در این راه ها وادارد، بدون شک چنین آرزویی هر قدر طولانى بوده باشد، نه تنها نشانه پستى نیست که نشانه کمال انسان است.

امید و آرزو نسبت به آینده نیروى محرک انسان براى تلاش ها و کوشش هاست و اگر چراغ پرفروغ امید و آرزو در دل انسان خاموش گردد، در واقع روح او مى میرد، نشاط زندگى از او رخت برمى بندد و انسان را به موجودى سست و بى هدف و بى تلاش مبدل مى کند.

اصولا همت انسان به اندازه آرزوهاى مثبت اوست، هر قدر دامنه آنها گسترده تر باشد همت او والاتر است و جالب این که از روایات اسلامى نیز به خوبى استفاده مى شود که خداوند به مقدار این آرزوها به افراد باایمان، اجر و پاداش مى دهد، چرا که نشانه آمادگى روحو جسم آنها براى انجام هر چه بیشتر اعمال صالح است و حتى از روایات استفاده مى شود که اگر انسان آرزوى خوبى براى رضاى خدا داشته باشد از دنیا بیرون نمى رود مگر این که خداوند او را به آرزویش مى رساند

در حدیثى از رسول خدا صلى الله علیه و آله مى خوانیم: کسى که آرزوى چیزى کند در حالى که رضاى خداوند متعال در آن باشد از دنیا خارج نمى شود مگر این که به خواسته خود مى رسد.

اقسام آرزو

علمای اخلاق آرزو را بر دو قسم تقسیم می­کنند:

آرزوهای صادق، مثبت و سازنده که همچون آب حیات، وجود آدمی را سیراب و پرثمر ‌ساخته و نشاط و معنویت انسان را بیشتر می­کنند.

آرزوهای کاذب و دور و دراز که از مهم‌ترین رذایل اخلاقی بوده و انسان را از خدا دور ‌ساخته و به انواع گناهان آلوده می‌کنند. این آرزوها همچون سراب در بیابان زندگی ظاهر می‌شوند و هر لحظهانسان را تشنه‌تر می‌سازند تا از شدت تشنگی هلاک سازند.

البته اصل آرزو و امید نه تنها مذموم و نکوهیده نیست بلکه نقش بسیار مهمی در حرکت چرخ‌های زندگی و پیشرفت در جنبه‌های مادی و معنوی بشر دارد. همان‌گونه که در حدیث معروف نبوی آمده است:

امید و آرزو، برای امت من رحمت است و اگر امید و آرزو نبود هیچ مادری فرزندش را شیر نمی‌داد و هیچ باغبانی نهالی نمی‌کاشت.

آرزوهای پسندیده‌ از نظر قرآن

امید و آرزوی پسندیده‌، دلبستن به آینده‌ای است که دسترسی به آن معقول است و با تلاش می‌توان به آن رسیده و این یک امر فطری است‌.

پس هر که به لقای پروردگارش امید دارد، باید کاری شایسته انجام دهد و هیچ کس را در عبادتپروردگارش شریک نکند!

در این صورت بدون شک‌، امید و آرزو عامل حرکت چرخ‌های زندگی انسان‌ها است‌ که حتی اگر یک روز از دل‌های مردم جهان برداشته شود نظام زندگی به هم می‌ریزد و کمتر کسی دلیلی بر فعالیت و تلاش و جنب و جوش خود پیدا می‌کند.

آرزوهای پسندیده شاخص‌هایی دارد. مثل واقعی بودن‌، قابل تحقق بودن‌، عاقلانه و منطقی بودن‌، مشروع بودن‌، دربردارنده سعادت و کمال نهایی انسان بودن و...